Myndband um ķsinn į Noršurpólnum

Hér er stutt myndband um ķsinn į Noršurpólnum. Samkvęmt męlingum sķšustu žrjį įratugi hefur ķsžekjan į Noršurpólnum smįmsaman dregist saman į tķmabilinu. Įriš 2007 var žaš įr sem śtbreyšsla ķssins var minnst eftir brįšnun sumarsins. Śtbreyšsla ķss žaš įr var u.ž.b. 25% minni en metiš fram aš žeim tķma. Vķsindamenn telja m.a. aš nś sé hlutfall eldri ķss minna en įšur, nįnar mį lesa um žessi mįl ķ annarri fęrslu.


Minnkandi jöklar

Žaš er ekki bara Snęfellsjökull sem hopar, sbr. frétt į Rśv. Tališ er aš ef jökullinn haldi įfram aš brįšna jafn hratt muni hann verša horfinn fyrir nęstu aldamót. Žarna er veriš aš tala um sömu brįšnun og veriš hefur hingaš til. 

Chacaltaya jökullinn ķ Bólivķu hvarf aš mestu ķ įr. Svęšiš sem žessi jökull er į, er ķ fjallasvęši Bólivķu og žarna var framan af fjölsótt skķšasvęši. Skķšasvęšiš bauš upp į langar skķšabrekkur ķ jöklinum sem er ķ u.ž.b. 5.400 metra hęš yfir sjįvarmįli. Svęšiš hefur ķ nokkur įr veriš ónothęft sem skķšasvęši og ķ įr er jökullinn nįnast horfinn. Myndin hérundir sżnir hvernig jökullinn hefur tekiš breytingum frį 1940 til 2007. Į nķunda įratugnum spįšu bólivķskir vķsindamenn žvķ aš jökullinn myndi brįšna alveg įriš 2015, mišaš viš žį brįšnun sem žį įtti sér staš. Žaš mį žvķ segja aš jökullinn hafi brįšnaš hrašar en žęr spįr geršu rįš fyrir. Jökullinn er talinn hafa veriš um 18.000 įra gamall.

 Mynd 1 - tekin af vef BBC

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Žessi žróun hefur ekki bara įhrif į skķšafólk, heldur breytir žetta vatnsbśskapi svęšisins. Jöklar hafa žann eiginleika aš vera einskonar birgšasafn fyrir vatn. Žegar žeir hverfa žį kemst ójafnvęgi ķ vatnsbśskapinn og žaš getur haft ķ för meš sér vandręši fyrir žį ķbśa svęšisins sem eru hįšir vatni af svęšinu. Žaš eru žvķ margar hlišar sem žarf aš skoša žegar um er aš ręša svona hrašar breytingar į loftslagi.

Į bloggi Höskuldar Bśa er einnig umfjöllun um jökla hitabeltisins sem vert er aš kķkja į.

Heimildir:

Frétt BBC um mįliš
http://solveclimate.com/blog/20090506/bolivias-chacaltaya-glacier-melts-nothing-6-years-early
http://en.cop15.dk/news/view+news?newsid=1831
http://en.wikipedia.org/wiki/Chacaltaya


Loftslagsbreytingar - Spurningar og svör

Ķ žessari fęrslu set ég fram nokkrar spurningar varšandi loftslagsbreytingar. Žetta eru svipašar spurningar og į Q&A sķšum varšandi žessi mįl. Ég hef vališ spurningarnar og reyni aš setja fram skżr svör viš žeim og kem meš hugmyndir aš ķtarefni viš allar spurningar.

Hvaš eru gróšurhśsaįhrif?

Gróšurhśsaįhrifin halda hita į jöršinni, žar sem žęr gastegundir sem eru ķ lofthjśpnum "fanga" orku frį sólinni og halda henni viš yfirborš jaršar. Įn gróšurhśsaįhrifanna myndi mešalhitastig jaršar vera um -18°C. Žannig aš ķ raun halda žau plįnetunni okkar lķfvęnlegri en ella. Helstu gróšurhśsalofttegundir eru m.a. loftraki, koldķoxķš, metan og nituroxķš. Hlutfall koldķoxķšs, metans og nituroxķšs ķ andrśmsloftinu eykst vegna athafna manna.

Ķtarefni:
http://en.wikipedia.org/wiki/Greenhouse_effect
http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg1/ar4-wg1-chapter1.pdf (bls. 115)

Hvaš eru loftslagsbreytingar?

Loftslag jaršar hefur alla tķš veriš breytingum hįš. Žaš hafa komiš ķsaldir og hlżskeiš til skiptis ķ sögu jaršar. Vķsindamenn hafa ķ dag įhyggjur af žvķ aš hin nįttśrulega sveifla loftslagsins sé aš breytast vegna athafna mannsins. Hér er žvķ helst veriš aš tala um loftslagsbreytingar af mannavöldum. Ž.e. žęr breytingar į loftslagi sem losun gróšurhśsalofttegunda hefur valdiš.

Ķtarefni:
http://en.wikipedia.org/wiki/Climate_change

Eru loftslagbreytingar žaš sama og hnattręn hlżnun?

Hnattręn hlżnun er sś hlżnun (hękkun į mešalhitastigi ķ heiminum) sem męld hefur veriš į jöršinni sķšan męlingar hófust en žó mest į sķšustu įratugum. Hnattręn hlżnun viršist hanga saman viš aukningu gróšurhśsalofttegunda ķ lofthjśpnum. Ž.a.l. er oft talaš um hnattręna hlżnun og loftslagsbreytingar af mannavöldum ķ einu og sama vettvangi.

Ķtarefni:
http://ipccinfo.com/wg1report.php

Getur žessi hlżnun jaršar veriš vegna nįttśrulegra breytinga og/eša hvert er hlutverk mannsins ķ žessu öllu?

Sumir vķsindamenn telja aš hnattręn hlżnun sé af völdum breytinga ķ sólarblettum į sólinni, aš hśn sé hluti af nįttśrulegum sveiflum hlżnunar og kólnunar, eša öšrum žįttum.

Stór hluti vķsindamanna sem rannsaka loftslagbreytingar žęr sem nś standa yfir, eru sammįla um aš žaš sé tiltölulega ólķklegt aš sś hękkun sem įtt hefur sér staš ķ lofthjśpnum geti veriš skżrš af nįttśrulegum orsökum. Žeir telja frekar aš hęgt sé aš rekja hękkun hitastigs til aukins styrks gróšurhśsaloftegunda ķ lofthjśpnum. Męlingar į yfirboršshita sżna aš hitastig jaršar hefur hękkaš um u.ž.b. 0,4°C sķšan į 8. įratugnum. Vķsindamenn telja aš žessi breyting sé of mikil til aš geta veriš skżrš meš nįttśrulegum orsökum. Hvorki breytingar ķ styrk sólar, stór eldgos (sem hafa kęlandi įhrif) né ašrir nįttśrulegir žęttir eru taldir hafa nógu mikil įhrif til aš śtskżra žį hękkun sem įtt hefur sér staš į undanförnum įratugum. Ašeins aukin styrkur gróšurhśsalofttegunda getur samkvęmt flestum loftslagsvķsindamönnum śtskżrt žessa hękkun hitastigsins.

Hlutfall koldķoxķšs ķ lofthjśpnum frį žvķ išnvęšingin hófst upp śr 1750, er talin vera yfir 34% hęrri ķ dag en hśn var žį. Žetta er hęrra magn en sķšustu 400.000 įrin žar į undan. Žessa hękkun er helst hęgt aš rekja til bruna eldsneytis eins og kolum og olķu sem m.a. hefur veriš notaš viš framleišslu rafmagns og sem eldsneyti į bķla. Sömu sögu er aš segja af hlutfalli metans og nituroxķšs sem hefur hękkaš mikiš vegna athafna okkar mannanna.

Ķtarefni:
http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg1/ar4-wg1-chapter1.pdf (bls. 100)
http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg1/ar4-wg1-faqs.pdf (bls. 100)

Hver er ašal gróšurhśsalofttegundin?

Loftraki ķ andrśmsloftinu hefur mikil įhrif į hitastig. Žaš er žó tališ aš žaš hafi veriš jafnvęgi ķ hlutfalli loftraka ķ andrśmsloftinu ķ milljónir įra. Koldķoxķš er ašal gróšurhśsalofttegundin sem er losuš vegna athafna mannsins. Hlutfall koldķoxķšs ķ andrśmsloftinu er męlt ķ hlutum į hverja milljón (ppm, parts per million). Hlutfalliš var 280 ppm fyrir išnbyltinguna en er nś komiš ķ u.ž.b. 386 ppm. Žegar bśiš er aš bęta įhrifum annarra gróšurhśsalofttegunda eins og t.d. metans, žį er hęgt aš reikna sig fram aš svoköllušum jafngildings įhrifum, sem eru sambęrileg viš koldķoxķšsįhrifinn (allir žęttir lagšir saman), žį eru įhrifin į viš um 440 ppm af koldķoxķši ķ lofthjśpnum.

Ķtarefni:
http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/

Er almennt samkomulag į milli vķsindamanna um orsakir og afleišingar loftslagsbreytinga?

Meirihluti loftslagsvķsindamanna ašhyllast žį kenningu aš aukning gróšurhśsalofttegunda ķ lofthjśpnum hafi įhrif til hlżnunar į jöršinni. Hnattręn hlżnun er raunveruleg og žvķ til vitnis žį eru t.d. öll įrin eftir 2000 į listanum yfir hlżjustu įr frį žvķ męlingar hófust. Žaš sem vķsindamenn hafa helst rökrętt er hversu stór įhrifin eru. En stór meirihluti vķsindamanna sem rannsaka žessi mįl eru sammįla um aš athafnir mannanna séu drķfandi afl ķ žeim breytingum sem hafa oršiš į hitastigi jaršar į sķšustu įratugum. Žar mį sem dęmi nefna vķsindamenn hjį World Meteorological Organisation, IPCC og U.S. National Academy of Sciences.

Ķtarefni:
http://www.wmo.int/pages/index_en.html
http://www.ipcc.ch/
http://www.nasonline.org/site/PageServer
http://svatli.blog.is/blog/svatli/entry/901635/

Eru til sönnunargögn fyrir hnattręnni hlżnun?

Beinar męlingar į hitastigi eru til frį seinni hluta 19. aldar og žęr sżna aš mešalhiti jaršar hefur hękkaš um ca. 0,6°C į 20. öldinni. Yfirborš sjįvar hefur hękkaš um į milli 10-20 sm. Sś hękkun er talin vera aš mestu leiti vegna hitažennslu sjįvar. Margir jöklar eru aš hopa og ķsinn į Noršupólnum er aš žynnast. Žetta eru frįvik sem sjįst, en žó eru dęmi um jökla sem skrķša fram og svęši į Sušurskautslandinu sem eru aš kólna svo dęmi séu tekin. Rannsóknir sżna einnig aš tegundir landplantna og dżra (į noršurhveli jaršar) hafa fęrst um 6,1 km noršar į hverjum įratug og 6,1 m hęrra yfir sjįvarmįl en įšur. * Jafnframt hafa įrstķširnar fęrst um 2,3 - 5,1 dag į hverjum įratug į sķšustu 50 įrum. * Žessar breytingar eru marktękar og fylgjast ķ hendur meš męldri hitabreytingu į sama tķma.

Ķtarefni:
http://en.wikipedia.org/wiki/Current_sea_level_rise
http://www.nasa.gov/home/hqnews/2009/jul/HQ_09-155_Thin_Sea_Ice.html
http://www.nature.com/climate/2007/0712/full/448550a.html
*
http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg1/ar4-wg1-faqs.pdf (bls. 103)

Hvaš vitum viš ekki?

Žaš er ekki vitaš nįkvęmlega hversu hįtt hlutfall žeirrar hękkunar sem oršiš hefur, er hęgt aš rekja beint til athafna mannsins og hvaša įhrif eru hugsanlega ekki komin fram af hlżnuninni. Nįkvęm tengsl į milli hlutfalls koldķoxķšs (og annara gróšurhśsalofttegunda) og hitastigsins er ekki alžekkt. Žaš er ein įstęša žess aš spįr um hlżnun eru ekki allar eins.

Hnattręn hlżnun mun vęntanlega valda öšrum breytingum sem geta aukiš hlżnunina ķ framtķšinni. Žetta geta veriš hlutir eins og t.d. losun metans śr sķfreranum ef hann brįšnar. Ašrir žęttir gętu hugsanlega haft įhrif til aš minnka hlżnunina, ž.e. ef plöntur taka upp meira CO2 śr andrśmsloftinu viš hęrra hitastig, žess mį geta aš žaš rķkir nokkur vafi um žetta atriši. Vķsindamenn žekkja ekki til hlķtar hiš flókna jafnvęgi į milli jįkvęšra og neikvęšra žįtta sem hafa įhrif į hitastigiš og nįkvęmlega hversu stór žįttur hvers žįttar er.

Ķtarefni:
http://news.nationalgeographic.com/news/2008/12/081219-methane-siberia.html

Hvaš segir efasemdarfólkiš?

Efasemdir efasemdarfólks viršast skiptast ķ žrjį hópa:

1. Žeir sem vilja meina aš hitastig sé ekki stķgandi.
2. Žeir sem fallast į aš loftslagsbreytingar séu yfirstandandi, en grunar helst nįttśrulega breytileika.
3. Žeir sem fallast į loftslagsbreytingar af mannavöldum, en segja aš žaš sé ekki žess virši aš gera neitt viš žeim og aš žaš séu önnur mikilvęgari mįl til aš berjast viš.

Ķtarefni:
http://www.skepticalscience.com/

Heimildir:
Q&A sķšurnar sem ég notaši aš nokkru leiti viš vinnslu fęrslunnar:
http://www.guardian.co.uk/environment/2007/jul/26/climatechange
http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3928017.stm
http://www.worldwatch.org/node/3949

 


mbl.is 3 kķnversk orkuver losa meira en allt Bretland
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

El Nino fyrirbęriš komiš ķ gang

Samkvęmt fréttatilkynningu frį NOAA (National Oceanic And Atmospheric Administration - United States Department of Commerce) žann 9. jślķ, žį er El Nino kominn ķ gang. El Nino fyrirbęriš er įstand sem myndast ķ Kyrrahafinu. Fyrirbęriš er tališ byrjaš žegar sjórinn į įkvešnu svęši hitnar um meira en 0,5°C. El Nino hefur żmis įhrif į vešurlag ķ heiminum, eins og til aš mynda aš śrkoma eykst į sumum svęšum į mešan önnur svęši fį meiri žurrk, įsamt hęttu į stormum į sumum svęšum og meiri hita į öšrum, sjį t.d. nįnar hér. El Nino fyrirbęrin koma į um 2-7 įra fresti og er styrkleiki žeirra misjafn. Fyrirbęriš stendur yfirleitt ķ um 12 mįnuši. Sķšasti stórri El Nino var 1997-98. Įriš 1998 er einmitt eitt heitasta įr ķ heiminum frį upphafi męlinga, og tališ er aš El Nino hafi haft magnandi įhrif į hitastigiš žaš įr.

Samkvęmt NOAA žį hafa žeir męlt hękkun į hitastigi sjįvar sem bendir til aš El Nino sé hafinn. Spįr benda til aš styrkur žessa El Nino verši į bilinu aš vera veigalķtill til aš vera af mišlungs styrk. Žaš er žó erfitt aš spį fyrir um žaš meš vissu. En vęntanlega mun hann žó hafa įhrif į vešurlag nęsta įriš eša svo.

La Nina er fyrirbęri öfugt viš El Nino fyrirbęriš, žar sem sjórinn ķ Kyrrahafinu (į įkvešnu svęši) veršur kaldari. La Nina veldur aš einhverju leyti įhrifum į vešurlag ķ heiminum sem eru öfug viš El Nino. La Nina var ķ gangi frį mišju įri 2007. 

Stór El Nino fyrirbęri įttu sér staš 1790-93, 1828, 1876-78, 1891, 1925-26, 1982-83, og 1997-98.

Sķšustu El Nino hafa įtt sér staš į žessum tķmabilum, 1986-1987, 1991-1992, 1993, 1994, 1997-1998, 2002-2003, 2004-2005 og 2006-2007.

Heimildir:

Fréttatilkynning NOAA frį 9. jślķ 2009
Greining NOAA į El Nino 2009-10
Wikipedia-El Nino


Nż rannsókn į vegum NASA gefur til kynna aš ķsinn į Noršupólnum sé aš žynnast

Nż rannsókn į vegum NASA, sem gerš er meš ICESat gervihnettinum, gefur til kynna aš ķsinn į Noršupólnum sé aš žynnast. Vķsindamenn frį NASA og Hįskólanum ķ Washington hafa gert męlingar į žykkt ķssins į Noršurpólnum meš ICESat gervihnettinum, frį įrinu 2004. Meš męlitękjum ICESat komust vķsindamennirnir aš žvķ aš ķslagiš hafi žynnst um 7 tommur į įri eša um allt aš 2,2 fet į fjórum vetrum. Hlutfall eldri ķss minnkaši einnig į žessum tķma. Svęši sem svokallašur Multi-Year (MY) ķs žekur (ķs sem er eldri en eins įrs) hefur minnkaš um 42% samkvęmt žessari rannsókn.

Įšur fyrr hafa vķsindamenn mest notaš žį ašferš aš męla dreifingu ķss en ekki aš sama skapi getaš męlt žykktina. En meš ICESat gefst žeim nś einstakt tękifęri til aš męla beint žykkt ķssins og ž.a.l. hafa žeir betri möguleika į aš reikna rśmmįl hans. Į myndunum hérundir mį sjį hvernig framvinda ķslagana į Noršupólnum hafa veriš sķšan 2004. Į efri myndinni er sżnt hvernig rśmmįl ķsins hefur žróast og į nešri myndinni kemur fram hvernig žykkt ķsins hefur žróast.

 

Mynd 1
 
Į žessari mynd sést aš "trendiš" fyrir tķmabiliš er -900 rśmkķlómetrar į įri. S.s. rśmmįliš minnkar um 900 rśmkķlómetra į įri, į tķmabilinu (smelliš tvisvar į myndina til aš fį hana ķ fullri stęrš).

 

 

Mynd 2
"Trendiš" fyrir žykkt ķsins er einnig fallandi, um 17 cm į įri į tķmabilinu (smelliš tvisvar į myndina til aš fį hana ķ fullri stęrš).


Frekari upplżsingar um rannsóknina mį nįlgast ķ fréttatilkynningu NASA frį 7. jślķ 2009:

http://www.nasa.gov/home/hqnews/2009/jul/HQ_09-155_Thin_Sea_Ice.html
og
http://www.nasa.gov/topics/earth/features/icesat-20090707.html -> į bak viš žennan tengil mį m.a. sjį myndir sem sżna žróun žykktar ķssins veturna 2003-2008 fyrir svęšiš. Žar sést m.a. aš žaš er meira um žynnri ķs 2008 en fyrri įrin.

Og upplżsingar um ICESat-gervihnöttinn mį nįlgast hér:

http://icesat.gsfc.nasa.gov/

Žessi fęrsla er afrit af fęrslu gęrdagsins (7.jślķ), en mér fannst passandi aš tengja fęrsluna viš žessa frétt, žar sem žróun hitastigs ķ heiminum og framvinda ķsžekjunnar į Noršurpólnum eru nįtengd fyrirbęri.


mbl.is Ętla aš draga mjög śr losun gróšurhśsalofttegunda
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Nż rannsókn į vegum NASA gefur til kynna aš ķsinn į Noršupólnum sé aš žynnast

Nż rannsókn į vegum NASA, sem gerš er meš ICESat gervihnettinum, gefur til kynna aš ķsinn į Noršupólnum sé aš žynnast. Vķsindamenn frį NASA og Hįskólanum ķ Washington hafa gert męlingar į žykkt ķssins į Noršurpólnum meš ICESat gervihnettinum, frį įrinu 2004. Meš męlitękjum ICESat komust vķsindamennirnir aš žvķ aš ķslagiš hafi žynnst um 7 tommur į įri eša um allt aš 2,2 fet į fjórum vetrum. Hlutfall eldri ķss minnkaši einnig į žessum tķma. Svęši sem svokallašur Multi-Year (MY) ķs žekur (ķs sem er eldri en eins įrs) hefur minnkaš um 42% samkvęmt žessari rannsókn.

Įšur fyrr hafa vķsindamenn mest notaš žį ašferš aš męla dreifingu ķss en ekki aš sama skapi getaš męlt žykktina. En meš ICESat gefst žeim nś einstakt tękifęri til aš męla beint žykkt ķssins og ž.a.l. hafa žeir betri möguleika į aš męla rśmmįl hans. Į myndunum hérundir mį sjį hvernig framvinda ķslagana į Noršupólnum hafa veriš sķšan 2004. Į efri myndinni er sżnt hvernig rśmmįl ķsins hefur žróast og į nešri myndinni kemur fram hvernig žykkt ķsins hefur žróast.

 

Mynd 1
 
Į žessari mynd sést aš "trendiš" fyrir tķmabiliš er -900 rśmkķlómetrar į įri. S.s. rśmmįliš minnkar um 900 rśmkķlómetra į įri, į tķmabilinu (smelliš tvisvar į myndina til aš fį hana ķ fullri stęrš).

 

 

Mynd 2
"Trendiš" fyrir žykkt ķsins er einnig fallandi, um 17 cm į įri į tķmabilinu (smelliš tvisvar į myndina til aš fį hana ķ fullri stęrš).


Frekari upplżsingar um rannsóknina mį nįlgast ķ fréttatilkynningu NASA frį 7. jślķ 2009:

http://www.nasa.gov/home/hqnews/2009/jul/HQ_09-155_Thin_Sea_Ice.html
og
http://www.nasa.gov/topics/earth/features/icesat-20090707.html

Og upplżsingar um ICESat-gervihnöttinn mį nįlgast hér:

http://icesat.gsfc.nasa.gov/


Heitustu įr ķ heiminum frį 1880

Žaš er athyglisvert aš athuga hvaša įr eru heitust ķ heiminum frį 1880. Ķ žeim tölum eru į topp 10,  öll įrin frį žvķ eftir aldamót (2000), įrin 1997 og 1998 komast einnig į topp 10. Af žeim įrum sem eru į topp 20 listanum er 1983 žaš įr sem er lengst frį okkur ķ tķma. Sem sagt žį eru fjögur įr frį 9. įratugnum į listanum, įtta įr frį 10. įratugnum, ašeins vantar 1992 og 1993 inn ķ žį röš. Og eftir 2000 eru öll įrin į topp 10 eins og fram hefur komiš.

20 heitustu įr ķ heiminum frį 1880 eru eftirtalin, samkvęmt žessum heimildum, einingarnar eru frįvik frį mešaltali hitastigs į tķmabilinu 1901-2000:

20. 1996   -   0.2586
19. 1983   -   0.2715
18. 1994   -   0.2820
17. 1987   -   0.2867
16. 1988   -   0.2886
15. 1991   -   0.3239
14. 2000   -   0.3632
13. 1990   -   0.3701
12. 1999   -   0.3953
11. 1995   -   0.3991

10. 1997   -   0.4618
  9. 2008   -   0.4869
  8. 2001   -   0.4939
  7. 2004   -   0.5332
  6. 2007   -   0.5499
  5. 2006   -   0.5524
  4. 2003   -   0.5566
  3. 2002   -   0.5575
  2. 1998   -   0.5768
  1. 2005   -   0.6058

Samkvęmt žessum tölum er 2005 heitasta įriš frį 1880. 

Heimildir:

http://en.wikipedia.org/wiki/Temperature_record_since_1880

---

23.06 - smįvęgileg breyting į texta

 


Ašlögun og višhorfsbreytingar vegna loftslagsbreytinga af mannavöldum

Samkvęmt skżrslum IPCC og gögnum vķsindamanna ķ loftslagsmįlum, žį hękkar hitastig į jöršinni af völdum losunar gróšurhśsalofttegunda (m.a. koldķoxķšs) ķ andrśmsloftiš. Ég hef skrifaš tvęr fęrslur um vinnuhóp 3 į vegum IPCC (sjį hér og žar), žar sem ég geri grein fyrir helstu nišurstöšum žeirra. Nś ętla ég aš skoša nįnar atriši sem mér finnst athyglisverš śr žessari skżrslu.

Fyrst og fremst žį eru helstu nišurstöšur skżrslu vinnuhópsins varšandi mótvęgisašgeršir eftirfarandi:

  • Hęgt er aš nį įžreifanlegum įrangri til  minnkunar losunar gróšurhśsalofttegunda og kostnašur viš mótvęgisašgeršir viršist vera višrįšanlegur.
  • Allar stęrstu losunar žjóširnar verša aš draga śr losun gróšurhśsalofttegunda.
  • Ašgeršir žurfa aš hefjast sem fyrst til aš hęgt sé aš nį įrangri til minnkunar į losun gróšurhśsalofttegunda og žar meš koma ķ veg fyrir aš hitastig stķgi um of.
  • Mótvęgisašgeršir snśast fyrst og fremst um minnkun losunar gróšurhśsalofttegunda, žį ašalega koldķoxķšs.
  • Mašurinn hefur valdiš hęttulegum loftslagsbreytingum – mašurinn getur lagaš žaš.

Žetta leišir mig aš žvķ sem mig langar aš velta upp hér, sem er; hvernig getum viš (almennir borgarar) komiš aš žessu nśna? Žaš sem mér hefur fyrst og fremst fundist vanta, er aš upplżsingar, varšandi hugsanlegar afleišingar hękkunar hitastigs og mikilvęgi žess aš mótvęgisašgeršir byrji sem fyrst, komist til almennings. En hvaš getur fólk gert, gefiš aš upplżsingar um afleišingar og mótvęgisašgeršir séu žeim kunnar?

Ķ skżrslu vinnuhóps 3 hjį IPCC er talaš um žaš hvernig fjįrfestingar nęstu įra ķ żmsum atvinnugreinum žurfi aš taka miš af mótvęgisašgeršum ķ loftslagmįlum. Ž.e. aš velja žann fjįrfestingarkost og tękni sem tekur tillit til žess aš minnka losun gróšurhśsalofttegunda frį žvķ sem nś er. Žetta getur einnig įtt viš um einstaklinga, žegar neytendur kaupa vörur (eša žjónustu) ķ dag. Žeir geta hugaš aš žvķ hvort aš vörur séu umhverfisvęnar meš tilliti til losunar koldķoxķšs. Į Ķslandi getur žetta t.d. įtt mjög vel viš um vörur eins og bķla sem losa koldķoxķš viš notkun og vörur sem fluttar eru um langan veg til landsins. Žetta er hluti af žvķ sem kallaš er breytingar į lķfsstķl og hegšunarmynstri eins og talaš er um ķ skżrslu vinnuhóps 3 hjį IPCC. Ž.e. žegar breyttur hugsunarhįttur leišir til breyttrar hegšunar og lķfsstķls. Fleiri dęmi um hluti sem almennt er hęgt aš gera rįš fyrir aš geti breyst viš breyttan hugsunarhįtt eru t.d.:

  • Breytingar ķ hegšun ķbśa, menningarleg mynstur og val į stašsetningu heimilis og vinnu.
  • Breytingar ķ notkun bķla įsamt žvķ aš haga keyrslu (vali į bķlum) žannig aš losun koldķoxķšs verši minni.
  • Skipulag bęjarfélaga og samgangna žannig aš almenningssamgöngur hafi meira rżmi.
  • Hegšun fólks ķ atvinnulķfinu, meš tilliti til umhverfisins.

Allar įkvaršanir ķ samfélaginu eru teknar af einstaklingum sem bśa ķ samfélaginu, ž.a.l. munu breytt višhorf varšandi žessi mįl verša til žess aš breytingar munu verša ķ įkvaršanatöku innan samfélagsins. Žaš mį į sömu lund fęra rök fyrir žvķ aš breyting į hugsunarhętti geti haft įhrif į val fyrirtękja viš fjįrfestingu til framtķšar, žar sem vališ (sem tekiš er af einstaklingum sem vinna innan fyrirtękisins) lendi fremur į fjįrfestingarleišum sem leiši til minni losunar gróšurhśsalofttegunda.

Žessi breyting getur vart įtt sér staš nema aš upplżsingar varšandi hugsanlegar afleišingar hękkunar hitastigs og mikilvęgi mótvęgisašgerša komist til skila til sem flestra. Svona breytingar verša ekki geršar į einni nóttu, en žvķ fyrr sem viš förum aš huga aš žessum mįlum og skipuleggja framtķšar kaup og atferli śt frį žessum forsendum, žeim mun aušveldara veršur aš nį markmišunum. Žaš góša viš žessar hugmyndir um breyttan hugsunarhįtt er aš žęr kosta ekki svo mikiš žar sem žęr leiša fyrst og fremst til breyttra višhorfa og žar meš breytinga ķ atferli. Sem dęmi getur svona višhorfsbreyting oršiš til žess aš eftirspurn eftir vörum breytist (ķ įtt aš vörum sem valda minni losun gróšurhśsalofttegunda), sem veršur til aš framboš af vörum breytist til aš anna breyttri eftirspurn almennings.

 


mbl.is Bišlisti eftir Prius
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

II. Hluti - Vinnuhópur 3, Millirķkjanefnd Sameinušu žjóšanna um loftslagmįl (IPCC)

Ég hef įšur gert fęrslu um vinnuhóp 3, hjį IPCC. Hér kemur annar hluti fęrslunar um vinnuhóp 3, hjį Millirķkjanefnd Sameinušu žjóšanna um loftslagsmįl (IPCC). Ķ fyrri fęrslunni var fariš yfir fyrstu 3 atrišin hérundir:

1.      Losun

2.      Tęknileg lykil atriši varšandi mótvęgisašgeršir (Key mitigation technologies) fyrir įriš 2030

3.      Samtenging kostnašar og möguleika og landsframleišslu 2030

4.      Stefnumįl/reglur varšandi loftslagsmįl (Climate policies)

5.      Langtķma mótvęgisašgeršir

6.      Mikilvęgi UNFCCC og frekari vinna IPCC

 Ķ žessari fęrslu mun ég gera lauslega grein fyrir sķšustu žremur atrišunum. Žessi fęrsla er skrifuš af leikmanni og įhugamanni um loftslagsvķsindi.

4. Stefnumįl/reglur varšandi loftslagsmįl (Climate policies)

Fjįrfestingar geta veriš til lengri eša skemmri tķma. Žar af leišandi žarf strax aš byrja į žvķ aš huga aš žvķ hvernig aš žeim er stašiš.

·         Fjįrfestingar ķ orkugeiranum (20 biljón US$ žangaš til 2030) žurfa aš taka miš af žvķ aš minnka losun gróšurhśsalofttegunda, žar sem žessar fjįrfestingar hafa langtķmaįhrif į losun gróšurhśsalofttegunda.

·         Vķštęk dreifing lįg-kolefna tękni getur tekiš marga įratugi, jafnvel žó aš fjįrfestingar ķ žessari tękni verši geršar fjįrhagslega ašlašandi ķ dag.

·         Žaš aš snśa losun koltvķsżrings og öšrum gróšurhśsalofttegundum ķ sömu stöšu įriš 2030 og var įriš 2005 žarfnast stefnubreytingar varšandi fjįrfestingar til framtķšar.

·         Žaš er oft įhrifarķkara kostnašarlega séš aš fjįrfesta ķ lausnum fyrir notendur orkunnar, sem stušla aš skilvirkari orkunotkun, heldur en aš auka framboš orku.

Stefnumįl til breytingar ķ loftslagsmįlum

Skilvirkni reglna og stefnu ķ loftslagsmįlum fer eftir ašstęšum ķ hverju landi, gerš žeirra, gagnkvęm įhrif, hversu ströng žau eru og framkvęmdin sjįlf.

Helstu įherslumįl geta veriš

·         Reglur og stašlar

·         Skattar og gjöld

·         Verslun meš losunarkvóta

·         Fjįrhagsleg hvatning

·         Sjįlfviljugt samkomulag ašila

·         Tęki til aš koma upplżsingum til skila

·         Rannsóknir og žróun

Skilvirkt verš vegna kolefnislosunar getur oršiš til žess aš varnarašgerširnar verši mögulegar ķ öllum geirum (sjį mynd 4 um skiptingu losunar eftir geirum).

 

Mynd 4

 

·         Verš fyrir kolefnislosunarheimildir (eins og ķ ESB kerfinu) getur skapaš hvatningu til fjįrfestingar ķ tękni sem minnkar kolefnislosun, s.s. vörur, tękni og ferlar žar sem framleišsla inniheldur minni koltvķoxķš en įšur.

·         Til aš nį jafnvęgi kolefnis ķ andrśmsloftinu ķ u.ž.b. 550 ppm CO2eq, žį žyrfti veršiš vegna kolefnislosunar aš vera u.ž.b. 20-80 US$/tCO2eq įriš 2030.

5. Langtķma mótvęgisašgeršir

Hvaš er jafnvęgi:

·          Markmiš UNFCCC = aš nį jafnvęgi ķ styrk GHL ķ andrśmsloftinu

·         Žetta žarf aš vera ķ jafnvęgi sem kemur ķ veg fyrir aš „fram komi hęttulegar manngeršar loftslags breytingar“

·         ESB markmiš 2° C = nokkurn vegin 450 ppm

·         Til aš nį žessu jafnvęgi žarf losun GHL aš minnka mišaš viš losunina ķ dag

Lykilspurningin er žvķ; er hęgt aš koma ķ veg fyrir aš „fram komi hęttulegar manngeršar loftslags breytingar“. (sjį mynd 5 - hlutfall CO2 ķ lofthjśpnum samanboriš viš hitastigshękkun)

 

Mynd 5

 

Žeim mun lęgri styrk CO2 ķ andrśmsloftinu sem markmišiš er sett į (sjį mynd 5), žeim mun fyrr žarf  aš byrja aš draga śr losun.

Leišir aš jafnvęgi (mynd 6)

 

Mynd 6

 

6. Mikilvęgi UNFCCC og frekari vinna IPCC

Ķ žessum kafla er talaš um mikilvęgi UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change) og frekari vinnu IPCC. Ég ętla ekki aš koma mikiš innį žaš hér.

Helstu atriši eru aš lönd ķ svoköllušum Annex 1 hóp (žau lönd sem menga mest ķ dag) žurfa aš draga meira śr losun en žau sem eru ķ non-Annex 1 hóp (lönd sem menga minna ķ dag). Til aš nį žvķ markmiši aš hitastig hękki ekki um meira en 2 grįšur celsķus (450 ppm (mynd 5)), žį žarf losun gróšurhśsalofttegunda aš toppa į nęstu 10-15 įrum og minnka nišur fyrir helming af 2000 losuninni fyrir mišja öldina. Löndin ķ Annex 1 hópnum žyrftu žvķ aš nį aš minnka losunina 2020 nišur ķ um 25-40% undir 1990 losuninni.

Lokaorš

Helsta nišurstöšur VH 3 hjį IPCC er eins og ég best fę séš:

  • Hęgt er aš nį įžreifanlegum įrangri til  minnkunar losunar koltvķoxķšs og kostnašur viš mótvęgisašgeršir viršist vera višrįšanlegur.
  • Ašgeršir žurfa aš hefjast sem fyrst til aš hęgt sé aš nį įrangri til minnkunar į losun gróšurhśsalofttegunda og žar meš koma ķ veg fyrir aš hitastig stķgi um of.
  • Mótvęgisašgeršir snśast žvķ fyrst og fremst um minnkun losunar gróšurhśsalofttegunda, žį ašalega koltvķoxķšs.
  • Eins og fyrr sagši, žį hefur mašurinn valdiš hęttulegum loftslagbreytingum – mašurinn getur lagaš žaš.

 Helstu heimildir:

http://www.ipcc.ch/pdf/presentations/pre-cop-warsaw-2-10-2008/pres-warsaw-mitigation-climate-change-meyer.pdf

http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg3/ar4-wg3-spm.pdf

---

Breytingar 13. jśnķ, oršinu varnarašgeršir skipt śt fyrir oršiš mótvęgisašgeršir.


mbl.is Frakkar įkveša kolefnaskatt
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Vinnuhópur 3, Millirķkjanefnd Sameinušu žjóšanna um loftslagmįl (IPCC)

Ķ sķšustu fęrslu var rętt um störf Millirķkjanefndar Sameinušu žjóšanna um loftslagsmįl (IPCC). Hér veršur fariš yfir helstu nišurstöšur og tillögur vinnuhóps 3. Verksviš hópsins er aš skoša leišir til aš draga śr įhrifum loftslagsbreytinga. Skżrsla hópsins bar enska heitiš „mitigation of climate change“, sem ég hef kosiš aš žżša sem „mótvęgisašgeršir vegna loftslagsbreytinga“. Vegna anna mun ég skipta žessari umfjöllun nišur ķ tvęr fęrslur.

Eitt ašalatriši skżrslunar er eftirfarandi:

Mótvęgisašgeršir = Minnkun losunar gróšurhśsalofttegunda, ašalega CO2

Lykilbošskapur skżrslunar er eftirfarandi:

·         Mašurinn hefur valdiš hęttulegum loftslagbreytingum – mašurinn getur lagaš žaš

·         Efnahagslega: mótvęgisašgeršir eru višrįšanlegar eša jafnvel aršsamlegar

·         Allar stęrstu losunar žjóširnar verša aš draga śr losun gróšurhśsalofttegunda

·         Žaš er ekki mikill tķmi til stefnu – žess lengur sem viš bķšum žvķ stęrri veršur skašinn

Skżrslunni er skipt ķ hluta eftir innihaldi (allar žżšingar eru mķnar og vona ég aš žęr séu lżsandi):

1.      Losun

2.      Tęknileg lykil atriši varšandi mótvęgisašgeršir (key mitigation technologies) fyrir įriš 2030

3.      Samtenging kostnašar og möguleika og landsframleišslu 2030

4.      Stefnumįl/reglur varšandi loftslagsmįl (Climate policies)

5.      Langtķma mótvęgisašgeršir

6.      Mikilvęgi UNFCCC og frekari vinna IPCC

Ķ žessari fęrslu mun ég gera stuttlega grein fyrir fyrstu žremur atrišunum. Ég vil taka žaš fram aš ég er leikmašur į žessu sviši og žetta er m.a. mķn leiš til aš skoša og lęra į žessi mįl sem loftslagmįl eru, vonandi geta ašrir haft af žvķ gagn og gaman.

1. Losun

Losun gróšurhśsalofttegunda hefur aukist verulega į įrunum 1970 til 2004. Į tķmabilinu jókst losunin um 70% (sjį mynd 1). Framlag koltvķoxķšs er lang stęrst af öllum žeim gróšurhśsalofttegundum sem losaš er śt ķ andrśmsloftiš įr hvert. Įriš 2004 var 57% af losun gróšurhśsalofttegunda frį koltvķoxķši . Mišaš viš nśverandi stefnu og ašgeršum varšandi mótvęgisašgeršir ķ loftslagsmįlum, mun verša įframhaldandi aukning ķ losun gróšurhśsalofttegunda. Sś aukning gęti oršiš į bilinu 25-90% eftir žvķ hvaša framtķšarmynd yrši aš veruleika (sjį mynd 2). Fram til 2100 gęti losunin žvķ allt aš fjórfaldast (ķ versta falli) verši ekkert aš gert.

 

Mynd 1

 

 

Mynd 2

 

2. Tęknileg lykil atriši varšandi mótvęgisašgeršir (key mitigation technologies) fyrir įriš 2030

Mótvęgisašgeršir į nęstu įratugum geta oršiš til žess aš draga śr losun gróšurhśsalofttegunda ef rétt er aš verki stašiš. Innan hinna żmsu geira er hęgt aš nota nżja og fyrirliggjandi tękni og draga žannig śr losuninni. Ķ skżrslunni er žessu skipt ķ hluta eftir žįttum. Žar eru athuguš žau tęknilegu atriši sem hęgt vęri aš fara śt ķ, ķ hverjum geira fyrir sig, til aš draga śr losun. Hér fylgir stutt umfjöllun um hvaša tęknilegu atriši žaš eru sem gert er rįš fyrir aš hęgt sé aš gera nśna og einnig hvaš tękniframfarir munu vęntanlega gera kleift aš gera ķ framtķšinni.

·         Raforkumįl: Mešal atriša sem nefnd eru: Aukning ķ skilvirkni; skipt į milli eldsneytistegunda; notkun kjarnorku; endurnżjanleg orka (vatns-, sólar-, vindafl, o.ž.h.); byrja aš dęla koltvķoxķši aftur ķ jaršskorpuna (CCS – carbon capture and storage). Ķ framtķšinni er einnig gert rįš fyrir aš hęgt sé aš dęla fleiri efnum ķ jaršskorpuna; nśtķmalegri kjarnorku verum; nśtķmalegri endurnżjanleg orka (virkjun sjįvarfalla og betri sólarorkuver)

·         Samgöngur: Mešal atriša sem nefnd eru: Farartęki sem eru meš betri nżtingu eldsneytis; bķlar sem nota hybrid tękni; notkun bio-eldsneytis; meiri notkun almenningssamgangna og mišla eins og reišhjóla; betra skipulag samgöngumįla. Ķ framtķšinni er einnig gert rįš fyrir enn betri bio-eldsneytis farartękjum; skilvirkari flugvélum; endurbęttum śtgįfum af rafmagns og hybrid farartękjum.

·         Išnašur: Mešal atriša sem nefnd eru: Meiri skilvirkni ķ rafbśnaši; orku og hita nżting verši betri; endurnżting efnis; betri stjórnun lofttegunda frį išnašinum. Ķ framtķšinni: enn betri skilvirkni žar sem tęknin er betri; CCS fyrir fleiri efni.

·         Byggingar: Mešal atriša sem nefnd eru: Skilvirkni ķ lżsingu og öšrum rafmagnstękjum; betri einangrun bygginga; sólar upphitun og –kęling. Ķ framtķšinni er einnig gert rįš fyrir enn betri hönnun bygginga, m.a. žar sem gervigreindar byggingar; samžętt notkun sólarorku ķ nżbyggingum.

·         Landbśnašur: Mešal atriša sem nefnd eru: Notkun lands til aš auka inntöku koltvķoxķšs ķ jaršvegi;  bętt tękni viš żmiskonar ręktunar ašferšir; bętt notkun įburšar. Ķ framtķšinni verša vęntanlega umbętur varšandi hvaš uppskeran gefur af sér.

·         Skógrękt: Mešal atriša sem nefnd eru: Skógrękt, endurnżjun skóga; betri stjórnun skógarsvęša; minni eyšing skóga; notkun skógarafurša ķ bio-eldsneyti. Ķ framtķšinni er einnig gert rįš fyrir hugsanlega bęttri notkun tegunda og kvęma.

3. Samtenging kostnašar og möguleika og landsframleišslu 2030.

Allir geirar og svęši hafa möguleika į aš leggja eitthvaš til framlags sem vegur į móti losun gróšurhśsalofttegunda. Mótvęgisašgeršir geta veriš aršsamlegar. Jafnvel žó aš fariš verši ķ haršar ašgeršir til aš nį 2 grįšu markmišinu, žį er kostnašur undir 3% af landsframleišslu heimsins. Žetta byggir į žvķ aš reyna aš nį įkvešnum markmišum, aš reyna aš nį jafnvęgi ķ magni koltvķoxķšs ķ įkvešnum punkti (sjį mynd 3).

 

Mynd 3

 

Žaš sem einnig getur haft įhrif og er ekki inn ķ kostnašartölunum hér aš ofan eru ašrir žęttir eins og breytingar į lķfsstķl og hegšunarmynstri. Žaš kostar ķ sjįlfu sér ekki mikiš aš breyta žessum žįttum, en žaš getur haft žżšingu varšandi žessi mįl. Žetta geta veriš žęttir eins og t.d. eftirfarandi:

·         Breytingar ķ hegšun ķbśa, menningarleg mynstur og val į stašsetningu byggšar.

·         Minni notkun bķla įsamt žvķ aš haga keyrslu žannig aš eyšsla minnki.

·         Skipulagi bęja og samgangna žannig aš almenningssamgöngur hafi meira rżmi.

·         Hegšun starfsfólks ķ išnašargeiranum, meš tilliti til umhverfisins. T.d. meš žvķ aš veršlauna įkvešna hegšun.

Nišurstašan er aš, žrįtt fyrir óvissu, žį viršist vera sem įrangur viš minnkun losunar geti veriš mjög įžreifanlegur. Kostnašur viršist vera višrįšanlegur.

---

Hér hefur stuttlega veriš gerš grein fyrir fyrstu žremur atrišunum ķ skżrslu vinnuhóps 3, hjį IPCC. Ķ nęstu fęrslu veršur komiš aš nęstu žremur atrišunum.

Helstu heimildir hef ég fengiš į heimasķšu IPCC (ég mun gera frekari og nįkvęmari grein fyrir heimildum eftir nęstu fęrslu).

---

Breytingar 13. jśnķ, oršinu varnarašgeršir skipt śt fyrir oršiš mótvęgisašgeršir.


« Fyrri sķša | Nęsta sķša »

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband